21 Nisan
Kavram konusunda bu kertede duyarlılık göstermemiz, şu an MODA olan,Postmodern kültürün, yaşamın her alanına sokuşturduğu ve her önüne gelenin /uysun, uymasın/ kullandığı, İngilizce CONCEPT (Kavram, mefhum, telakki, fikir) kelimesi mastürbasyonundan dolayıdır. “Concept” kelimesinin Türkçeleştirilerek KONSEPT olarak kullanılması, dil siyaseti bakımından doğru gibi olsa da, HAVA BASMA-İMAJ OLUŞTURMA PARANOYASINA dönüştürülen bu kavramın irdelenmesi elzem olmuştur. Spikerden pazarlamacıya, tiyatrocudan modacıya, askerden politikacıya, memurdan oto ustasına vs. vs kadar, herkesin /yerli yersiz/ kullandığı bu kelimenin anlamı ve Plastik Sanatlar için değeri nedir? KÜLTÜR EMPERYALİZMİNİN tuzağına düşmeden, iyi bir şey mi, yararlı mı?
Konsept kelimesi, Türkçe tam olarak KAVRAM, FİKİR, KAVRAMLA ÇÖZME anlamına gelmektedir.
Plastik dil içinde ise “seçilmiş bir kavramla çözümleme, yorumlama” kapsamında anlamlandırılmaktadır. Hatta kimileri için konsept: “sanatta-tasarımda, üretilecek güzel nesnenin anlamı” imiş... Farkındalık bilinci olmayan metafizik beyinler: kimi zaman konsepti TEMA, kimi zaman KONU, kimi zaman ise ANA FİKİR-ANAANLAM hatta İÇERİK olarak kullanmaktadırlar. Anlamak, anlatmak, anlamlandırmaktan çok, bir yabancı kavram kullanarak HAVA ATMA, İMAJ YARATMA ereğine dönüşen kullanım çeşitliliği, kuşkusuz aşağılık kompleksini de doyurmaktadır.
Tüm bu gürültüye karşın KONSEPT: en yalın anlamıyla KAVRAM demektir. Varlık,nesne üretmede KONSEPT denilen KAVRAMIN yeri neresidir? Kuşkusuz varlık-nesne üretiminin (inşasının) bir mühendislik, teknik-teknolojik yanı, bir de GÖRÜNÜM ÖZÜ, GÖRÜNÜŞ ANLAMI (daha doğrucası var oluş anlamı) vardır. Yapay varlık-nesne üretmede (özellikle plastik sanatlar alanlarında), yapılandırılacak tasarımın
somut-soyut bir anlamı GÖSTEREN durumuna getirilmesi için KAVRAMA İNDİRGENMİŞ -kısa-öz- içeriğe, anlama, fikre gereksinimi vardır. Tasarlayıcının, ürettiği nesnede, konsept/kavram kullanmışsa, bu kavrama ilişkin görülebilen İŞARETLER-ÖĞELER yansıtması, o çözümü KONSEPTLİ BİR NESNEYE ÇEVİRDİĞİ varsayımına dayanmaktadır. gerekmektedir. (Bu çözümlemenin farklı, değişik olduğu iddiası varsayımıdır.) Yapının, üretilenin, tasarımın hem BÜTÜNÜNE, hem de PARÇALARINA bir ANLAM VERECEK veya ANLAMINI BİÇİMLENDİRECEK AMAÇ DEĞERE DE: konsept bulma-konsept oluşturma denmektedir. Yani anlam vermek, anlamlandırmak için dayanılan, başvurulan şey KONSEPT olmaktadır. Kısaca sorunun-konunun çözümünü değişikliğe uğratacak EREK BİR KAVRAMIN bulunmasına KONSEPT OLUŞTURMA denilmektedir. Yapay varlıkla (Biçimlendirilecek tasarım ürünüyle), düşünülmüş, araştırılmış, seçilmiş bir bilgiyi genel olarak adlandıran bir kavramın; eşleştirilmesi, işlenmesi, benzer kılınması, benzerlik ve andırım bağının görselleştirilmesi, KONSEPTLE ÇÖZÜMLEME olmaktadır. (Türkçe karşılığı vardır ve de çok önceden beri kullanılmaktadır: KAVRAMLAŞTIRMA. KAVRAMSAL ise; doğrudan bir kavramın konu-sorun yapılması ve biçimlendirme-görünüş olarak çözümlenmesidir.)
EV: genel, kapsam esaslı bir kavramdır. Temel, duvar, oda, çatı, ahşap, kagir, betonarme, villa vs gibi içlemler EV KAPSAMI içindedir. Ama örneğin NAR KAVRAMINI seçerek, ev nesnelliğinin tüm öğelerini (veya ana öğelerini) bu kavramla yorumlamak, KONSEPTLE ÇALIŞMAK sayılmaktadır. Nar ve ev birçok özellikte ilişkilendirilip birleştirilerek (renk, doku, geometri, saydamlık, biçim vs olarak), yeni, farklı bir görünüş biçimlenmesi üretmek, geleneksel ev sorununu kavramla, yani konseptle çözüm bulmak olmaktadır. Kuşkusuz böyle bir ÇÖZÜMLEME YÖNTEMİ asla yanlış, saçma değildir. Tam tersine ANAERKİL TOPLUM BİÇİMİNDEN beri, insanlar ürettikleri pek çok şeye, kendi gerçeklikleri dışında KAVRAMSAL BİR ANLAM vermekteler veya KAVRAMSAL olarak çözdükleri bir biçimi KENDİ NESNEL GERÇEKLİĞİ DIŞINDA bir ANLAMA ve GÖRÜNÜŞE çevirmişlerdir. Yanlış olan ise: bu yöntemin, günümüzde TEK VE DEĞİŞMEZ BİR EREĞE çevrilmiş olmasıdır. Konseptsiz olan bir çözümün, güya zayıf ve başarısız olduğunu var sayma sapkınlığıdır. Konseptoluşturmadaveya KAVRAMLAŞTIRMADA: sanatçının-tasarımcının önce bir sorunla buluşması gerekir. Her sorunun genel-klasik bir çözümlemesi muhakkak vardır. Değişik bir çözüm üretmede kavram/konsept kullanılacaksa, sanatçı-tasarımcı UYGUN BİR KAVRAM arayışına girer. (Veya sipariş veren, kavramı da verir.) Şaşırtıcılık, iddialılık, benzersizlik, özgünlük, anlamlılık yaratacak uygun bir kavram bulmak (Konsept oluşturmak) bir süreç gerektirir. (Konsept sunum paftası bunu yansıtır.) Kavramda karar kılındıktan sonra, KAVRAMIN TÜM KAPSAM-İÇLEM verileri, çok geniş olarak taranarak, özel özellikler, içlemler bulunur.
Bu özellikler tasarıma uygulanabilecek renk, doku, işlev, biçim, anlam vs VERİLERİ içerecek olanlardır. Birçok taslak-eskiz ile uyarlama-çözümleme deneylerinden sonra, BÜTÜNÜN GÖRÜNÜŞÜ, bu kavramsal
verilere göre BİÇİMLENDİRİLİR. Böylece GELENEKSEL-KLASİK BİR ÇÖZÜMÜ olan SORUN, seçilmiş kavramla yeni bir anlam kazanarak çözümlenmiş olur. Kısaca bir KAVRAM ARACIYLA yeni, farklı görünüşler üretme KONSEPTLİ ÇÖZÜMLEME veya KAVRAMLAŞTIRMADIR.
KAVRAMSAL KONSEPTİ, KAVRAMSALLAŞTIRAN KAVRAMCILARDAN MISINIZ? (!)
Faruk Atalayer